Jaką rolę odgrywają pracownicy socjalni, pomagacze we wsparciu osób chorujących psychicznie? Odpowiedź, że czasami małą, a często fundamentalną jest oczywista jak to, że człowiek jest istotą społeczną i potrzebuje dobrych relacji z innymi, by przeżywać życie w pełni, cieszyć się zdrowiem a kiedy trzeba, pokonywać trudności. Życie zazwyczaj nie okazuje się  reklamą rajskich wakacji na Zanzibarze i codziennie przynosi różne sytuacje, w tym bardzo trudne.  Radzimy sobie z nimi lepiej lub gorzej, a gdy czasami nie dajemy rady. Co wtedy? 

Dobrze jeżeli mamy oparcie w najbliższych, kogoś kto będzie: obecny, rozumiejący, wspierający, ale co kiedy zdani jesteśmy na siebie? Gdzie szukać pomocy, gdy próby poszukiwania rozwiązań, przełamania impasu i powrotu na ścieżkę zdrowienia do dobrostanu psychicznego okazują się nieskuteczne? Co gdy rodzina zawodzi, często nie rozumiejąc krytykuje, gdy sąsiedzi stygmatyzują skazując na wykluczenie? Co kiedy kryzys powraca, a na wizytę u psychiatry trzeba czekać wiele miesięcy, a gdy trzeba z kimś po prostu porozmawiać,? podzielić  się cierpieniem, a co  jeżeli ? …. 

Nasze ścieżki życiowe to historie indywidualne, często naznaczone piętnem ubóstwa, przemocy, uzależnienia. Nikomu nie znane sę przyszłe scenariusze tych historii, w które egalitarnie wpisane są kryzysy psychiczne. Jak sobie z nimi poradzimy? Czy jestesmy pewni, że damy radę? 

Na część pytań odpowiedzi szukamy w obszarze pomocy społecznej, wciąż przez wielu nazywanej niechcianą opieką. Kiedy trzeba jest opiekuńcza otaczając ciepłem ogniska domowego osoby zależne i niesamodzielne. Zazwyczaj jednak stara się pomagać by umożliwić osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując zasoby i możliwości.

Coraz częściej odbiorcami usług instytucji pomocy społecznej są osoby i rodziny doświadczające kryzysów psychicznych poszukujące szerokiego wsparcia, od poradnictwa po pracę socjalną rozumianą jako działalność skoncentrowaną na odzyskiwaniu i wzmacnianiu zdolności do życia w społeczeństwie. Usługi takie jak doradztwo, wsparcie w poszukiwaniu pracy, pomoc w budowaniu osobistych sieci relacji, asystentura, mieszkalnictwo są bardzo ważne i dbanie o wysoką ich jakość jest kluczowe. Niemniej istotne jest by pomoc i wsparcie były skoncentrowane na świadczeniu wysokiej jakości pracy socjalnej, która rozumie potrzeby i problemy związane z szeroko rozumianym kryzysem psychicznym, jego konsekwencjami w życiu społecznym, zawodowym oraz procesem zdrowienia. Czasami pomagacz – pracownik socjalny, asystent, terapeuta zajęciowy jest jedną z niewielu osób, które traktują osobę potrzebującą po partnersku, a środowiskowy dom, czy klub samopomocy jest jest tym miejscem, gdzie klubowicze nabierają poczucia sprawczości i doświadczają znaczenia swojej aktywności. Często pomagacze to najbliższy krąg “znajomych/przyjaciół”. Ważnym jest by być uważnym i dostrzegać wagę naszej pracy oraz szansę na indywidualne role jakie możemy odgrywać dla dobra drugiego człowieka. Choroba psychiczna jest kulturowo wpisana w obszar odpowiedzialności psychiatrii i ochrony zdrowia. Warto podkreślić, że poza kryzysem i  leczeniem jest codzienne życie z całym obszarem aktywności społecznej, gdzie osoby doświadczające kryzysów psychicznych często potrzebują wsparcia. 

Współodpowiedzialność 

Współodpowiedzialni za poziomu dobrostanu wspólnoty, gdzie każdy ma prawo realizować swoje potrzeby i liczyć na oparcie w trudnych momentach jest wspólnota. My: mieszkanki i mieszkańcy, rodzice, uczennice, uczniowie, małżonkowie, partnerzy …,  lekarze, pracownice socjalne, nauczycielki, terapeuci itp. Samorząd, organizacje pozarządowe. Zakres i obszar tej współodpowiedzialności jest różny, lecz tylko współpracując jesteśmy w stanie odpowiadać na potrzeby wspólnoty, również tych jej członków, którzy doświadczają kryzysu psychicznego.  

Współpraca 

Współpraca jest kluczem do sukcesu. Powinniśmy kłaść nacisk na współpracę i jej praktykowanie, a nie przerzucać się odpowiedzialnością pomiędzy ochroną zdrowia, edukacją, pomocą społeczną, policją itp. Poszukiwać płaszczyzn porozumienia i współdziałania w wymiarze osobowym i instytucjonalnym. Czyż nie rolą pracownika socjalnego jest prowadzenie dialogu i szukanie wspólnej perspektywy z osobą potrzebującą, która uwzględnia różne perspektywy i doświadczenia w podejmowaniu decyzji i odzyskiwaniu sprawczości i kontroli nad własnym życiem? Powinniśmy dbać o wrażliwość i zaangażowanie w rozwiązywanie problemów. Rolą pomagacza jest uaktywnianie, mobilizowanie i ukierunkowanie osób działania, które pomagają odzyskać sprawczość, zrobić krok do przodu. Należy podejmować działania podejmowania działań na rzecz harmonizacji usług w obszarze  zdrowia psychicznego i pomocy społecznej oraz podkreślić wagę komplementarności wsparcia oferowanego pacjentom zarówno przez pomoc społeczną jak i ochronę zdrowia na danym terytorium. 

Samopomoc

Rozmawiając o zdrowiu psychicznym zazwyczaj słyszymy opinie ekspertów. Rzadko mamy okazję usłyszeć, co osoba chorująca ma do powiedzenia. Lokalne sieci oparcia społecznego zbudowane są w głównej mierze na instytucjach i specjalistach. Perspektywa i inicjatywa samym zainteresowanych rzadko brana jest pod uwagę. Nawet środowiskowe domy samopomocy i kluby samopomocy zazwyczaj dostarczają usługi wsparcia, a „uczestnicy” są ich konsumentami. To zamyka drogę do podejmowania tak pożądanych działań samopomocowych, które są jak pokazują zachodnie i wreszcie polskie wzorce, znakomitym uzupełnieniem działań organizacji i instytucji. Ważnym procesem, w myśl zasady nic o nas bez nas, który powinni inicjować profesjonaliści to włączanie osób z zaburzeniami psychicznymi, w procesy realizacji usług, w tym m.in.: warsztatów, informacji, konsultacji, prelekcji, szkoleń oraz planowanie i ewaluację tych usług. Pomoc społeczna może skutecznie wspierać rozwój samopomocy jak i proces włączania osób chorujących psychicznie w projektowanie usług społecznych oraz działania edukacyjne skierowane do innych chorujących i profesjonalistów. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Gdyni jest przykładem instytucji, która angażuje szeroki wachlarz koalicjantów w profilaktykę zdrowia psychicznego, zarówno poprzez organizowany Kurs Eksperta przez Doświadczenie poprzez Teatr Forum, szkolenia dla pracowników socjalnych z udziałem Ekspertów przez Doświadczenie. Przykłady znajdziecie Państwo w publikacji Wyjście z cienia, edukacja społeczna narzędziem włączenia społecznego. Gdynia uznała rozwój obszaru samopomocy w zakresie zdrowia psychicznego  na tyle istotny, że w 2020 roku powołała Centrum Samopomocy, które animuje działania na jej rzecz. CentrumSamopomocy.org  Od 4 lat w Gdyni organizowane jest Pomorskie Forum Samopomocowe Osób z Doświadczeniem Kryzysu Psychicznego.

Dobre praktyki w zakresie współdziałania organizacji i instytucji pomocy społecznej z opieka psychiatryczną na bazie doświadczeń gdyńskiego ośrodka pomocy społecznej, Stowarzyszenia Na Drodze Ekspresji, Centrum Samopomocy w Gdyni oraz Pomorskiej Koalicji na Rzecz Zdrowia Psychicznego. 

Jednym z przykładów nieformalnej współpracy jest działalność Pomorskiej Koalicji na Rzecz Zdrowia Psychicznego, która skupia osoby i środowiska, które chcą więcej i wspólnie na rzecz Zdrowia Psychicznego www.otwartebramy.org. Koalicja corocznie organizuje Dni Solidarności na Rzecz Osób Chorujących Psychicznie, które  dostarczają pretekstu do rozmowy, zadawania trudnych pytań, edukacji i dzielenia  się doświadczeniami. foto 

Prowadzimy działania edukacyjne w ramach profilaktyki zdrowia psychicznego stwarzając sytuacje do zdobywania wiedzy i konfrontowania stereotypów z faktami uwzględniając różne grupy odbiorców i ich potrzeby. Przykładem takich współnie podejmowanych działań będą kampanie społeczne “Kampania Odmienswojaglowę.org,  d)presja akademia choroby prawdziwej, Akcja róża od Św. Walentego.

Akcja róża od św. Walentego jest przykładem oddolnego współdziałania. Jej celem jest jest zwrócenie uwagi na sytuację osób chorujących psychicznie oraz poświęcenie czasu osobom w kryzysie poprzez wręczenie symbolicznej róży w geście zrozumienia i nadziei  na zdrowienie.